Sperma bestaat uit zaadcellen en vocht en wordt aangemaakt in de zaadblaasjes van de prostaat en de klieren van Cowper. Het vocht beschermt de zaadcellen tegen de invloeden van buitenaf zoals de zuurgraad van de vagina. Zaadcellen worden aangemaakt in de teelballen en worden rijp in de bijballen. Bij een zaadlozing bevat sperma tot 3% zaadcellen en de rest is vocht. Het vocht komt alleen vrij bij een ejaculatie. Per zaadlozing wordt er 3 tot 5 milliliter sperma geloosd en bevat tussen de 100 en 200 duizend zaadcellen. Dit zijn ongeveer 20 tot 50 duizend zaadcellen per milliliter sperma. De spermacellen die er bij een ejaculatie niet uitkomen worden na ongeveer een maand afgebroken. Sperma kan worden ingevroren en jarenlang bewaard worden.
Een ongezonde levensstijl zoals overmatig alcoholgebruik en roken kunnen de levensduur van sperma negatief beïnvloeden, ook stress heeft een negatieve invloed op de levensduur van sperma. De levensduur van de spermacellen die in de vagina komen tijdens een geslachtsgemeenschap is 1 tot 2 dagen. De spermacellen die niet in de vagina komen hebben een levensduur van slechts 5 minuten. Toch zijn er gevallen geweest waarbij de spermacellen in de baarmoeder tot 5 dagen in leven waren. Indirect contact tussen de sperma en de vagina waarbij de sperma de vagina bereikt zonder geslachtsgemeenschap te hebben kan ook leiden tot zwangerschap.
Naarmate een man ouder wordt verandert het sperma van de man van samenstelling. Echter deze veranderingen kunnen ook al tussen het 16e en 30e levensjaar merkbaar worden. Vaak wordt de kwaliteit minder maar er blijven genoeg spermacellen over om een kind te verwekken. De dikte van de sperma, de hoeveelheid en de kracht nemen af bij een zaadlozing en de kleur kan veranderen.
Medicijngebruik, een tekort aan vitamine C, roken, het gebruik van veel alcohol, stress en werken met chemische stoffen kunnen de oorzaak zijn van een slechte sperma kwaliteit. Ook te strak ondergoed of té vaak klaarkomen op een dag kunnen de kwaliteit van sperma verminderen. Te strak ondergoed zorg voor een flinke temperatuur stijging van de zaadballen, wat een negatief effect heeft op de kwaliteit van het sperma.
Uit onderzoek is gebleken dat regelmatig seks hebben de kwaliteit van het sperma kan verbeteren. Het DNA van het sperma verbetert wat gunstig is voor stellen die een kinderwens hebben. Aan mannen die weinig zaak produceren of sperma hebben van slechte kwaliteit wordt geadviseerd dagelijks seks te hebben voor een optimale verbetering van de spermakwaliteit.